Sốc nhiệt, hiểm hoạ và cách phòng tránh cho runner

Sốc nhiệt là tình trạng cấp cứu y tế, đặc trưng bởi thân nhiệt tăng cao quá mức (thường trên 40°C), kèm theo rối loạn chức năng thần kinh trung ương (mê sảng, co giật, hôn mê). Nếu không được điều trị kịp thời, sốc nhiệt có thể gây tổn thương đa cơ quan (gan, thận, thần kinh), thậm chí tử vong.

Trong quá trình chạy bộ, đặc biệt ở cường độ cao và kéo dài, cơ thể sản sinh nhiệt nội sinh do hoạt động co cơ. Để duy trì thân nhiệt ổn định, cơ thể sử dụng các cơ chế tản nhiệt chính:

• Giãn mạch ngoại vi: Tăng lưu lượng máu đến da để tỏa nhiệt ra môi trường.
• Đổ mồ hôi: Bay hơi mồ hôi giúp làm mát cơ thể.

Tuy nhiên, khi chạy trong điều kiện môi trường nắng nóng và độ ẩm cao, các cơ chế này trở nên kém hiệu quả, dẫn đến:

• Mất Cân Bằng Sinh Nhiệt – Tản Nhiệt: Nhiệt lượng sinh ra vượt quá khả năng tản nhiệt, gây tích tụ nhiệt nội sinh. Độ ẩm cao làm giảm khả năng bay hơi mồ hôi, khiến cơ thể khó làm mát.
• Tái Phân Bố Tuần Hoàn Máu: Máu được ưu tiên cung cấp cho da và cơ để duy trì vận động và tản nhiệt, làm giảm tưới máu cho các cơ quan quan trọng khác như thận và não. Điều này dẫn đến thiếu oxy tế bào và tổn thương.
• Giảm Thể Tích Tuần Hoàn: Mất nước và điện giải qua mồ hôi làm giảm thể tích tuần hoàn, tăng độ nhớt máu, giảm huyết áp, ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan.
• Rối Loạn Điện Giải: Mất natri, kali, magiê qua mồ hôi gây rối loạn chức năng tế bào, dẫn đến:

– Hạ natri máu: Phù não, lú lẫn, co giật.
– Tăng kali máu: Rối loạn nhịp tim.
– Chuột rút, yếu cơ, rối loạn vận động.

VÒNG XOAY BỆNH LÝ trên diễn ra nhanh chóng, có thể chỉ trong vòng 15-30 phút nếu vận động viên tiếp tục gắng sức. Sự thất bại trong điều hòa thân nhiệt dẫn đến tổn thương đa cơ quan và suy sụp cơ thể.

1) Lưu ý dấu hiệu cảnh báo sớm của sốc nhiệt

• Mệt Mỏi Bất Thường: Cảm giác mệt lả, kiệt sức, không hồi phục sau khi nghỉ ngơi ngắn.
• Da Nóng, Khô: Da nóng ran, khô, không còn đổ mồ hôi (mặc dù trời vẫn nóng).
• Nhịp Tim Nhanh: Nhịp tim tăng cao bất thường, kèm theo cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực.
• Khó Thở: Thở nhanh, nông, không thể hít sâu.
• Chóng Mặt, Buồn Nôn: Cảm giác mất thăng bằng, chóng mặt, buồn nôn.
• Rối Loạn Hành Vi: Nói không rõ, mất phương hướng, loạng choạng, lơ mơ, hành vi bất thường.
• Chuột Rút Cơ: Chuột rút liên tục, co cứng nhiều nhóm cơ.

2) Sai lầm thường gặp dẫn đến sốc nhiềt trên race

• Duy trì tốc độ (pace) như khi thời tiết mát mẻ.
• Không uống đủ nước hoặc uống sai cách.
• Mặc quần áo tối màu, ôm sát, không thoáng khí.
• Không làm mát vùng cổ, gáy, nách, háng.
• Chỉ uống nước lọc mà không bổ sung điện giải.

3) Phòng tránh sốc nhiệt như thế nào?

➡️ Chuẩn bị trước vận động

• Khởi động kỹ, làm quen với thời tiết bằng cách tập luyện từ từ.
• Uống dung dịch điện giải trước, trong và sau khi chạy.
• Mặc quần áo sáng màu, thấm hút mồ hôi tốt, thoáng khí.
• Mang theo khăn lạnh, bình xịt nước, mũ che gáy, ống tay làm mát.

➡️ Trong khi vận động

• Giảm tốc độ (pace) khi trời nóng.
• Uống nước và điện giải thường xuyên, từng ngụm nhỏ.
• Làm mát vùng cổ, gáy, nách, háng.
• Lắng nghe cơ thể, dừng lại khi cảm thấy không ổn.

4) Khi nào sẽ cần can thiệp y tế?

Nếu nghi ngờ sốc nhiệt, cần sơ cứu ngay lập tức (làm mát cơ thể, bù nước điện giải) và gọi cấp cứu. Sốc nhiệt là tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, cần được điều trị y tế chuyên nghiệp càng sớm càng tốt.

LỜI KHUYÊN CHO MỌI NGƯỜI đó là chạy bộ cần trang bị kiến thức về các rủi ro có thể xảy ra, biết cách phòng ngừa và nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo để bảo vệ sức khỏe và tính mạng.

Theo Dr Phương

Bình Luận

Bình Luận